Contact ouderen met dementie via zang en klank

Elke week bezoeken zangers van het Genetic Choir het Amsterdamse Flevohuis. Al zingend en improviserend maken ze contact met de bewoners van dit verpleeghuis voor mensen met dementie. Wat is het geheim van 'Stem & Luister', dit mooie kunst-zorg-project?

‘Contact maken met mensen met dementie wordt steeds moeilijker,’ zegt Geeske Coebergh, lid van het Genetic Choir én coördinator van het project Stem & Luister. ‘We zetten zang en klank in om hen toch te bereiken en interactie te bevorderen tussen bewoners, zorgmedewerkers en vrijwilligers.’ 

Stem & Luister

‘Elke week gaan drie tot vijf mensen op bezoek bij bewoners van het Flevohuis. Dit is een mix van zangers van het Genetic Choir en vrijwilligers die helpen. We gaan heel rustig naar een van de woonkamers. De ene keer beginnen we met het waarnemen van de situatie die we aantreffen, de andere keer komen we binnen met een zacht lied. We treden niet op, maar we gaan in op de situatie. Met muziek en klank proberen we de mens achter de dementie tevoorschijn te halen. Hoe we dat doen, is afhankelijk van de mensen en het moment. Dat kan elke keer anders zijn. Een sessie duurt meestal een uurtje. We beginnen met contact maken, met een gesprek of door een hand op iemands hand te leggen en oogcontact te maken. Dan voel je al of er iets bijzonders ontstaat. We proberen de sfeer van de bewoners te pakken en ze mee te krijgen. Vaak gaan ze dan vanzelf meezingen.’ 

Effect 

‘Iedere sessie geeft een ander resultaat. Mensen worden actiever of juist rustiger. We werkten bijvoorbeeld met een man van Indiase afkomst. Een van onze zangers, met dezelfde achtergrond, ging samen met hem Indiase liedjes zingen. Hierdoor kwam deze man weer tot leven. Wat een gezellige man, dachten wij. Maar dat bleek het effect te zijn van het zingen. Daarbuiten was hij heel gesloten. Door het zingen zie je soms een andere kant van iemand.’

Onderzoek

Antropoloog Marjolein Gysels van de Universiteit van Amsterdam heeft ons project geëvalueerd vanuit haar expertise in kunst en gezondheid voor ouderen. 'Bij de bewoners met gevorderde dementie activeerden de zangers de zintuiglijke vermogens die zij nog wél tot hun beschikking hebben,' concludeert Gysels. 'Dat versterkt hun mogelijkheden om deel te nemen aan het sociale leven en te communiceren. De manier waarop de zangers en de bewoners onderdeel maken van klank- en zangimprovisatie, laat zien dat muzikaliteit een niet-aangeboorde hulpbron is voor de gezondheid en het welzijn van mensen met dementie.' Dat zijn mooie resultaten.’ 

Trainen

‘Stem & Luister draait om betekenisvol contact maken in het moment. Dat lukt alleen als je getraind bent. Omdat ook vrijwilligers en zorgmedewerkers actief zijn tijdens de sessies, volgen ze workshops. Ook de leden van Genetic Choir worden getraind. We werken aan zang, geluid, houding en beweging. De trainingen zijn zo opgezet dat vrijwilligers na verloop van tijd het werk van de professionele zangers overnemen. Dat maakt de aanpak duurzaam. Voor mensen die geïnteresseerd zijn organiseren we regelmatig kennismakingsworkshops. Op 28 mei, 26 juni en 10 september 2022 staan er weer drie gepland.’  

Uitbreiding naar andere steden 

‘We willen uitbreiden naar andere steden en verpleeghuizen. Als mensen geïnteresseerd zijn, mogen ze contact met mij opnemen. We kunnen een plan maken dat past bij de vraag en de zorginstelling. We kunnen ook helpen met trainen totdat mensen het zelf kunnen. Iedereen die hier zin in heeft, kan meedoen.’ 

Middelen

‘Stem & Luister is ontwikkeld met de hulp van verschillende fondsen en ook het Flevohuis draagt bij. Het Genetic Choir levert een bijdrage door trainingen en workshops aan te bieden. Verder heb je een ruimte nodig waar je aan de slag kunt met de ouderen en waar je de workshops kun geven. Maar verder … Het belangrijkste is de wil om het samen te doen.’ 

Meer weten?

Bezoek de website van Stem & Luister voor meer informatie of neem contact op met Geeske Coebergh. Bekijk een voorbeeld van een bijeenkomst van Stem & Luister, bestel het gratis e-book over de Stem & Luistermethode of lees de (Engelstalige) publicatie van Marjolein Gysels. 

Heb je een vraag of idee over kunst en ouderen? Aarzel niet om te mailen met ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl van het LKCA. Zij hebben veel informatie en denken graag met je mee.