Blijft-je-bij-rondleidingen voor mensen met dementie

Een rondleiding, speciaal voor mensen met dementie en hun begeleiders. Die organiseert museum Beelden aan Zee in Scheveningen zo’n twintig keer per jaar. Wat brengen deze speciale rondleidingen voor musea en hun bezoekers?

In het Haagse Museum Beelden aan Zee verzorgen vrijwilligers van het Alzheimerteam Blijft-je-bij-rondleidingen. Een van hen is Anneke Kuilman.

‘Sinds 2014 organiseren we Blijft-je-bij-rondleidingen. Ze heten zo omdat ze onthouden worden. Voor mensen met dementie blijft de prettige sfeer nog lang ‘nagalmen’. Wat mantelzorgers bijblijft is dat ze hun vader of moeder weer even zien zoals vroeger. Er komt bijvoorbeeld een vakantieherinnering terug. We bieden een intiem moment. Dat blijft mensen bij.’

Museum of Modern Art

‘De Blijft-je-bij-rondleidingen zijn geïnspireerd op het Meet Me-programma van het Museum of Modern Art (MoMA) in New York, voor mensen met beginnende dementie. Ze hebben ook een handleiding waar elk museum gebruik van kan maken.’

Voorbereiding

‘Elke rondleiding bereiden we grondig voor. We kiezen meestal zes kunstwerken. Daar omheen plaatsen we stoelen en er zijn twee rondleiders voor de rondleiding. We kiezen altijd een rustig moment, liefst tijdens sluitingstijd, zodat er niet teveel afleidende prikkels zijn.’

Ontvangst

‘We beginnen met koffie en thee en we maken kennis met de groep. Die bestaat uit maximaal twaalf mensen, inclusief begeleiding. Iedereen krijgt een naamsticker, dus ook de begeleiders, zodat we mensen persoonlijk bij de rondleiding kunnen betrekken. Tijdens de koffie vertellen we hoe de rondleiding in zijn werk gaat. Daarna gaan we naar het eerste kunstwerk.’

Rondleiding

‘Bij elk kunstwerk beginnen we met een stille observatie. Zonder iets te zeggen bekijkt iedereen het kunstwerk. Daarna praten we erover. We stellen gerichte vragen. “Wat ziet u, meneer Karel?” of “Wat valt u op, mevrouw Anna?” Zo bespreken we de voorstelling en bijvoorbeeld het materiaal van het kunstwerk. Het gaat erom dat we in gesprek gaan over het beeld, niet dat we zoveel mogelijk kennis delen. Na het laatste kunstwerk zwaaien we de groep uit. Iedereen krijgt een paar ansichtkaarten van de besproken kunstwerken en we geven een evaluatieformulier mee zodat wij onze rondleidingen steeds beter kunnen maken.’

Zintuigen

‘We kiezen ook altijd een kunstwerk dat de zintuigen prikkelt. We laten bijvoorbeeld muziek horen, een geur ruiken, we delen snoepjes uit of laten mensen een materiaal voelen. Zo hebben we een beeld met lelietjes-van-dalen tentoongesteld, De Bruid van Niki de Saint Phalle. Dan laten we een zeepje met die geur rondgaan en stukjes stof. We stellen vragen, zoals “In wat voor soort jurk ziet u een bruid het liefst? Wat vindt u van deze stof? Van wat voor materiaal was uw trouwjurk?” Zo komen herinneringen soms terug.’

Effect 

‘Uit onderzoek van het MoMA blijkt dat dit programma leidt tot een betere kwaliteit van leven, ook voor mantelzorgers. Dat begint al in het museum. Iemand komt stil binnen, wordt geraakt en begint plotseling te vertellen. We zien mensen blij worden. Vaak ontstaat er een vrolijke sfeer. Bovendien verbetert de relatie tussen mensen met dementie en hun mantelzorgers. Er is weer echt contact geweest.’

Bezoekers werven

‘Om groepen te werven verspreiden we folders in het museum en via Alzheimercafés. Ook communiceren we via de website, sociale media en we hebben een nieuwsbrief. Daarnaast houden we contact met zorginstellingen in Den Haag en omgeving. Zij komen vaker terug.’

Financiering

‘Museum Beelden aan Zee is een particulier museum en ontvangt dus geen subsidies. De vrijwilligers werken gratis, maar de staf moet worden betaald. We maken ook kosten. Koffie, thee, zeepjes, snoepjes, ansichtkaarten… En tijdens een rondleiding kan het museum geen andere groepen ontvangen. We werven dus fondsen hiervoor. Ook vragen we aan elke groep 75 euro.’

Tips voor culturele instellingen

‘De blijft-je-bij-rondleidingen zijn een aanrader voor andere culturele instellingen die aan de slag willen met mensen met dementie. De toolbox van het Erfgoedhuis Zuid-Holland kan daarbij helpen. Het is belangrijk dat de staf je steunt. Het doet immers een beroep op de organisatie. Ook heb je vrijwilligers nodig. Naast ons staflid Marlies Nijkamp, bestaat ons team nu uit vrijwilligers, Alies Groenewegen, Godelieve van Mierlo en ik, maar we kunnen nog wel iemand erbij gebruiken.’

Vragen?

Op de website van Beelden aan Zee vind je meer informatie over de Blijft-je-bij-rondleidingen van Museum Beelden aan Zee. Heb je een vraag of idee over kunst en ouderen? Aarzel niet om te mailen met ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl van het LKCA. Zij hebben veel informatie en denken graag met je mee.