Ondervoeding bij ouderen: nog veel winst te halen

Zo’n 35 procent van de kwetsbare ouderen met thuiszorg is ondervoed. Let wel: één op de drie! En dat neemt naar verwachting met de coronapandemie nog verder toe. Ondervoeding bij ouderen is dus een groot probleem, met negatief effect op de gezondheid en het welbevinden van ouderen. Op beleidsniveau is er zeker aandacht voor, desondanks wordt in de praktijk ondervoeding bij ouderen vaak niet gesignaleerd. Samenwerking tussen zorg- en welzijnsprofessionals is van belang, zo bleek uit een verkenning in de Rotterdamse Ommoord.

Ommoord is sterk vergrijsd, reden om juist in deze wijk het project op te zetten. Het feit dat hier circa 600 ouderen wonen die ondervoed zijn, toont wel aan hoe groot het probleem is. De verkenning is uitgevoerd door ZorgImpuls, het Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam en de gemeente Rotterdam, onder begeleiding van Anne-Fleur Klandermans, adviseur bij ZorgImpuls. 

'Ondervoeding is onderschat en kent grote gezondheidsrisico’s', benadrukt Anne-Fleur. 'Het is méér dan alleen te weinig eten. Het gaat vooral om het te weinig binnenkrijgen van vitaminen en eiwitten.' Dat leidt onder andere tot verminderde weerstand, krachtverlies, infecties, spierafbraak, hoger valrisico en langer herstel na ziekte. Dat zorgt voor ‘draaideurpatiënten’, deze ouderen komen door hun slechte conditie bijvoorbeeld slechter uit operaties, waarna weer sneller ziekenhuisopname nodig is.'

Oorzaken

Oorzaken van te weinig of te weinig gevarieerd eten bij ouderen zijn heel divers: gebrek aan eetlust, verminderd reuk- en smaakvermogen, kauw- en slikproblemen, eenzijdig voedingspatroon, depressie, eenzaamheid, bijwerkingen van medicijnen, fysiek niet meer mogelijk om zelf te koken enz. Anne-Fleur: 'Ondervoeding wordt vaak niet gesignaleerd, in plaats daarvan is sprake van symptoombestrijding. Een oudere die vaak valt, wordt door de huisarts doorgestuurd naar de fysiotherapeut, die aan de slag gaat met balansoefeningen. De onderliggende oorzaak, namelijk ondervoeding, wordt niet gezien.' 

Integrale benadering

Geen enkele discipline kan het probleem van ondervoeding alleen oplossen. Het vereist een integrale benadering, met verbinding tussen signaleren, opvolgen en monitoring van ondervoeding. Zorg- en welzijnsprofessionals in Ommoord kwamen bij elkaar om dat in kaart te brengen. Daarbij is gestart met een waardestroomanalyse, waarbij vanuit een casus is gekeken wie iets kan doen en wat. Wat voegt waarde toe? Wat zijn aandachtspunten en knelpunten? Op deze wijze wordt de problematiek concreet, wat tegelijk het gevoel van urgentie versterkt.

Winst te boeken

'Er is veel winst te boeken op dit thema', is de overtuiging van Anne-Fleur. 'De verkenning in Ommoord heeft belangrijke lessen opgeleverd. Op het gebied van ondervoeding is een gezamenlijke domeinoverstijgende aanpak de enige manier om echt resultaat te kunnen behalen. Met duidelijkheid in rollen en verantwoordelijkheden.'

Echter: de stap van weten naar doen is groot: het vergt namelijk altijd een investering van tijd en energie van de professionals. Haar tip: 'Maar concrete afspraken en spreek elkaar persoonlijk aan.'

Meer lezen

• In een uitgave van ZorgImpuls kunt u meer lezen over de verkenning naar een gezamenlijke aanpak van ondervoeding bij kwetsbare ouderen. Aan het eind van dit document staan een aantal relevante links naar meer informatie over dit thema. 
• In een krantenartikel heeft het AD aandacht geschonken aan de verkenning in het Rotterdamse Ommoord.