Veilig sporten en bewegen met ouderen na lockdown

Duco Bauwens is fitnessondernemer in Nieuw-Vennep en is daarnaast bekend als presentator van het televisieprogramma Nederland in Beweging (NiB): “Opvallend was dat ons programma in korte tijd veel meer kijkers kreeg. Op het hoogtepunt hadden we 400.000 kijkers per aflevering, waar het normaal ergens rond de 150.000 schommelde. Die groei kwam voor een groot deel door studenten die niet meer naar de fitness of sport konden. Zij hebben kennelijk NiB opeens ontdekt als een goed alternatief voor hun bewegingsbehoeften.”

Hoe ben je door de lockdown heen gekomen?

Bauwens begeleidde aan het begin van de lockdown twee groepen van in totaal vijftig senioren van 50 tot 92 jaar: “Ik heb mijn deelnemers die eerste maanden alleen online workouts aangeboden, oefeningen voor de rug en ook cardio-oefeningen. We zijn pas begin juni weer buiten begonnen met oefeningen, maar dat heb ik eerst uitgetest met een groepje jonge bootcampers. Pas daarna heb ik mijn seniore deelnemers benaderd.”

Lene Kleuver is MBvO-dansdocent en werkt in de omgeving van Loenen aan de Vecht. Voor twee welzijnsstichtingen begeleidt ze onder andere twee seniorengroepen. Daarnaast is ze bewegingsbegeleider in een woonzorginstelling: “Ik heb tijdens die eerste maanden vooral contact gehouden met de groepsleden via een groepsapp. Ik heb regelmatig filmpjes opgestuurd over nieuwe dansen om ze betrokken te houden en te inspireren.”

Stijn Eijkman is bestuurslid van hockeyclub LMHC te Laren en bestiert daar alle senioren- en veteranenteams. Hij is via het Ouderenfonds in 2019 betrokken geraakt bij de organisatie van het lokale OldStars sportfestival voor Walking Hockey. Hij begeleidt voor zijn vereniging momenteel een gemengde groep van 22 hockey senioren, vooral zestigers en zeventigers. Ook deze groep is halverwege juni weer gestart. Eijkman: “Wij zijn fasegewijs opgestart volgens de richtlijnen: eerst de jeugd en jongeren en we gaan sinds juni weer met de oudere spelers naar buiten. We hebben hier voornamelijk het protocol van de vereniging gevolgd. Dat werd ook bevorderd door de BOA’s die vanuit de gemeente regelmatig kwamen controleren.”

Hoe heb je het heropstarten in het voorjaar voorbereid?

Lene Kleuver: “Ik werd door de deelnemers zelf benaderd met het idee om buiten danslessen te gaan geven. Ik heb daar even diep over nagedacht, want het is niet ideaal om buiten te dansen. Een dansvloer moet bij voorkeur glad en vlak zijn; dat vind je niet overal buiten. Maar de mensen wilden het zo graag, dus heb ik gezocht naar een manier. Ik vond die in het terras van het huis waar ik werk als beweegbegeleider. De beheerder daarvan was bereid om dat door ons te laten gebruiken en hij wilde zelfs op veilige afstand wel een kopje koffie serveren. Dat is wel belangrijk, want het sociale aspect telt heel zwaar mee in de groep. Om de onderlinge afstand te waarborgen heb ik vakken van 2 bij 2 meter afgezet en heb ik plastic isolatiebuizen in stukken van een meter gezaagd. Daarmee geef je vanzelf de afstand aan en het is vrij zacht materiaal waarmee niemand gewond kan raken. Daarmee durfde ik het wel aan.”

Stijn Eijkman: “Wij zijn op 19 juni weer begonnen. Ik heb de deelnemers vooraf heel open benaderd per mail: wil je meedoen, het kan weer. Heb je twijfels of voel je je conditioneel nog niet goed genoeg, doe het dan niet. Ik heb de beslissing vooral aan de deelnemers zelf gelaten. Verder heb ik uitgelegd dat we het protocol van de vereniging volgen. Dus aparte toegang tot de velden, eigen sticks meenemen, de bal niet met de handen aanraken, dat soort maatregelen. Ik geloof dat ze nog het meest betreurden dat er geen koffie werd geschonken.”

Duco Bauwens benaderde zijn fitnessgroep op soortgelijke manier, waarbij ook hij de overweging om deel te nemen bij de sportende senior zelf legde. Omdat hij moest uitwijken naar een parkeerterrein van een nabijgelegen zwembad, nam hij behoorlijk wat veiligheidsmaatregelen. “Ik wilde echt dat iedereen de veiligheidsregels heel duidelijk kende: strikt op tijd zijn, niet nablijven, duidelijk over de route aan het begin en aan het einde. Met platte pionnen heb ik vaste posities op de grond aangegeven op 2,5 meter uit elkaar. Ik heb ook geen ondersteunende materialen ingezet, dus geen banken of ladders, alles gaat puur om oefeningen met het lichaam alleen.”

Impact lockdown op sport en bewegen door ouderen

Diverse onderzoeksinstituten onderzochten de effecten van de lockdown op sport en bewegen door ouderen.

• Ipsos Onderzoek toonde aan dat wekelijkse sport- of beweegdeelname van 65-plussers terugliep van 58% naar 46%. Ruim 20% haakte dus af tijdens de lockdown.
• Het Mulier Instituut voegt daaraan toe dat 31% van de 65-plussers wel ándere sport- en beweegactiviteiten is gaan doen. De helft van de ouderen zegt dat corona hun sport- en beweeggedrag niet heeft veranderd. Ouderen ervaren volgens Mulier relatief meer problemen met krachtverlies dan andere leeftijdsgroepen.
• Tot slot concludeert het Kennisinstituut Mobiliteitsbeleid (KiM) dat ruim 70% van de ouderen sinds de lockdown minder buitenshuis is gaan sporten. Ouderen deden in die periode sowieso minder activiteiten buitenshuis, zoals winkelen, op bezoek gaan en vrijwilligerswerk dan andere leeftijdsgroepen.
• Ook in de landen om ons heen nam deelname van ouderen aan sport en bewegen af. Gezien de verschillen in maatregelen per land (complete lockdown, de timing van de maatregelen en de verschillende onderzoeksmethoden en leeftijdsgroepen) zijn de cijfers lastig vergelijkbaar. Onderzoek van KU Leuven wijst wel uit dat volwassenen boven de 55 vooral alternatieven voor sport vinden in buiten wandelen of fietsen, terwijl jongere leeftijdsgroepen meer alternatieven vinden in online beweeg- en sportactiviteiten.

Wat wil je andere sport- en beweegbegeleiders van senioren meegeven?

Hierin zijn de drie gesprekspartners unaniem: ook al twijfel je, begin in elk geval. Deelnemers hebben het in alle gevallen erg op prijs gesteld dat de trainingen en oefeningen weer zijn begonnen. Omdat ze met name het sociale contact hebben gemist. Ook zijn ze unaniem in de wijze waarop ze de veiligheid benaderen: hou het open, laat zien dat je goed hebt nagedacht over veiligheid maar laat het altijd aan de deelnemers of ze mee willen doen.

Wat leert corona ons over ouderen en bewegen?

Jolanda de Zeeuw is adviseur ouderen en bewegen bij Kenniscentrum Sport & Bewegen. Zij reflecteert op de inzichten die de coronacrisis ons heeft gebracht. “Wat mij heeft verrast, is hoeveel beweegdocenten en buurtsportcoaches creatief en actief aan de slag gingen om ouderen in beweging te houden. En dat dit weer een effect had op een grotere groep dan alleen de vaste deelnemers. Dit biedt mogelijk nieuwe deelnemers in de toekomst! Ik zag veel mooie voorbeelden, zoals het persoonlijk overhandigen van een beweegposter met oefeningen voor thuis, beweegactiviteiten op afstand zoals balkongym en een beweeg-mee-app groep waarin tips en oefeningen werden gedeeld. Beweegdocenten werden ineens ook online zichtbaar. Van live-lessen via Zoom tot Youtube filmpjes met beweeglessen voor thuis.”

Belang van sociaal contact

Tijdens de lockdown hebben we allemaal de waarde van sociale contacten weer ervaren. Veel thuiswonende ouderen en ouderen in een zorginstelling voelden zich sociaal geïsoleerd. Ondersteuning kon niet zomaar meer langskomen, sportieve activiteiten stopten en velen misten de bezoekjes van familie. Sport en bewegen zijn een ontzettend goed hulpmiddel om eenzaamheid te verminderen. Daarom werkt Kenniscentrum Sport & Bewegen samen met Consortium Beter Oud en het programma Een tegen Eenzaamheid.

Belang bewegen voor een gezonde leefstijl

De coronacrisis geeft ons ook een belangrijke onderbouwing om sport en bewegen in te zetten richting kwetsbare doelgroepen. Sport en bewegen zijn nodig om onze samenleving fit en gezond te houden. En ons dus weerbaarder te maken tegen virussen. Mijn advies: zorg ervoor dat je sport en bewegen als een rode draad integreert in andere domeinen. Voor ouderen is dit urgent. 20% van de bewegende ouderen was niet meer actief tijdens de lockdown. En we weten hoe snel je spierkracht verliest bij inactiviteit. Het risico op onder andere vallen is enorm toegenomen. Dat alleen al is een goede reden om het sport- en beweegaanbod voor ouderen weer snel veilig en toegankelijk te maken.

Tot slot

Wil jij beweging op gang brengen voor ouderen? Bewegen zit in kleine dingen en bewegen is gemakkelijk aan te passen aan de mogelijkheden van de persoon. Vraag wat mensen zelf leuk vinden om te doen. En breng beweging in dagelijkse dingen. Dat is een kleine stap die heel wat kan opleveren. Denk in een dagelijks ommetje, vaker opstaan, de trap nemen tot specifieke oefeningen op de de stoel.

Meer informatie

• Veilig sporten en bewegen tijdens corona (Allesoversport.nl)