De oudere bestaat niet

Ouder worden we allemaal, of we het nou willen of niet. Tijdens het congres ‘Een nieuwe generatie ouderen(zorg) eind november, hield Pauline Meurs (hoogleraar bestuur van de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) een pleidooi voor een andere kijk op ouder worden.

Ouder worden is eenzaam?

Als het over ouder worden gaat, gaat het vaak over eenzaamheid. In de Engelse vertalingen voor eenzaamheid (solitude en loneliness) zitten twee kanten verborgen. Eenzaamheid is niet alleen zielig, maar het is een gelaagder begrip. We vinden het vaak ook van belang om ons alleen terug te trekken. Om even op te laden. En daarna weer de wereld in te trekken en aan te kunnen. Ook dat hoort bij ouder worden. Maar, zegt Pauline ook: ‘Als we niet uitkijken, wordt ouderdom een parodie op het leven.’ 

In 1970 maakte schrijfster en filosofe Simone de Beauvoir al de opmerking: ouderen worden niet (als volwaardig) gezien.

• Ouderen hebben geen economisch potentieel
• Ouderen hebben geen toekomst, alleen een verleden.
• We kijken naar ouderen alsof we het zelf nooit zullen worden

Oftewel: als oudere sta je aan het einde van je leven. Ouderen hebben geen toekomst meer. Hoe vaak wordt er niet gevraagd: Wat heb jij voor werk gedaan? In plaats van dat men vraagt naar je huidige tijdsbesteding. Ouderen worden vaak omschreven in termen van wat ze ooit hebben gedaan. 

Een van haar tips voor de professionals in de zaal: ‘Bekijk ouderen niet als mensen die aan het einde van hun leven staan en geen toekomst meer hebben.’

‘Dat kan echt niet’

Pauline geeft twee voorbeelden uit eigen ervaring: toen ze 65 werd, kreeg ze AOW gestort. Omdat ze nog werkt als hoogleraar, had ze hier van opgekeken. 

Ook toont ze een foto van haar hardloopclub. Met een groep fitte dames (waarvan de oudste rond de 90 is, die haar er nog uitloopt) doen ze elk jaar nog een keer mee met een hardloopwedstrijd. In de zomer moest Pauline een hartoperatie ondergaan. Bij een controle vroeg de arts naar haar medicijngebruik. ‘Ik slik geen medicijnen’ was het trotse antwoord. ‘Maar, zei de arts, dat kan niet. In mijn hele patiëntenbestand met mensen die uw aandoening hebben, komt dit niet voor. Dat kan echt niet!’ Pauline bewijst: het kan wel. 

Ouder worden en levenskracht

Ouderen worden vaak omschreven in termen van wat ze ooit hebben gedaan. Maar ouder worden draait om zoveel meer. Ouder worden omvat meerdere kanten. De vier dimensies van ouder worden zijn:

• Biologisch/lichamelijk
• Psychologisch
• Existentieel 
• Sociale aspecten

Vooral bij het derde aspect, de existentiële dimensie, ligt een sleutel om anders te kijken naar ouder worden. Dit houdt namelijk in hoe je je verhoudt tot je lichaam, de tijd, de geschiedenis: het is een belangrijk onderdeel van ons ‘zijn.’

Pauline Meurs vervolgt: ‘deze situatie is vast wel herkenbaar: Je loopt wel eens langs een etalage en dan denk je ‘ben ik dat?’ In gedachten was je veel slanker/fitter/mooier. Je bent niet zo oud als je je voelt, dat is een misvatting. Het gaat om hoe je je verhoudt tot de wereld om je heen. Je wordt ‘oud gemaakt’ als je niet meer werkt. 

Hoe oud je ook bent, er is altijd plaats voor een eigen leven, ook op leeftijd.

Nog een paar tips van Pauline Meurs:
Ga (meer) mooie boeken lezen, ga dansen, sporten, van kunst genieten. Kijk niet alleen naar zorgaspecten.

‘Het ouder worden is allang begonnen, en treft ons allemaal.’