Dementie of geen dementie: samen de Matthäus Passion zingen

Culturele participatie van mensen met dementie een duwtje in de rug geven. Dát is het doel van Erik Zwiers, artistiek leider van het Participatiekoor, waar mensen met en zonder dementie samen hoogtepunten zingen uit de Matthäus Passion.

‘Het Participatiekoor is gewoon een koor, maar zo ingericht dat ook mensen met dementie kunnen meedoen. We zingen hoogtepunten uit klassieke meesterwerken, zoals de Matthäus Passion van Bach. Dat is een oratorium, dus de muziek wordt afgewisseld met vertellingen over de lijdensweg van Jezus. Bij ons zijn de vertellingen verhalen van koorleden, omdat de thema’s uit de Matthäus Passion ook spelen in het leven van mensen met dementie. Denk aan lijden, hoop, verlangen, verdriet, pijn en verlies.’

Mantelzangers

‘Mensen met dementie kunnen meer dan we denken, als je hen maar op de juiste manier ondersteunt. Daarom hebben we een methode ontwikkeld om mensen met dementie een artistieke uitdaging als de Matthäus Passion te leren. Elk koorlid met dementie wordt ondersteund door een geoefende zanger die de Matthäus Passion kent, de zogenoemde mantelzangers. Een derde van het koor bestaat uit mensen met dementie en twee derde uit mantelzangers. Zo is er altijd voldoende ondersteuning. Iedereen heeft iets anders nodig. De één heeft vervoer nodig. De ander wil graag een vereenvoudigde partituur. We kijken ook wie bij wie past. Op deze manier kan iedereen meedoen.’

De Matthäus Passion leren

‘Iedereen kan de Matthäus Passion leren. Natuurlijk, hoe verder je bent in de dementie, hoe lastiger het wordt. Maar er is veel mogelijk. Een voorbeeld is Franc. Hij kende de Matthäus Passion uit zijn tijd als misdienaar, maar hij had hem nooit gezongen. Hij kan geen noot lezen, maar is wel muzikaal. Hij doet puur op zijn gehoor mee en hij houdt zijn mantelzangers in de gaten. Extra uitleg helpt ook. Veel koralen hebben dezelfde melodie. Dat valt niet meteen op, maar als je mensen erop wijst, wordt het makkelijker. Bovendien accepteren wij dat er soms nootjes uit de bocht vliegen. Over Franc en zijn besluit om de Matthäus Passion te gaan zingen, is een documentaire gemaakt.’

Uitval

‘Soms is de artistieke uitdaging om de Matthäus Passion te leren toch te groot. Daarom heb ik een programma voor beeldende kunst ontwikkeld dat deel uitmaakt van het koor. Mensen maken bijvoorbeeld decorstukken voor een concert, in het thema van de Matthäus Passion. Ondertussen praten we over die thema’s. Zo kunnen alle leden meedoen, hoe ver ze ook zijn in hun dementie.’

Van één naar twaalf koren

‘Het participatiekoor is bijna vijf jaar geleden opgericht in Haarlem. Al vanaf het begin kreeg ik vragen van mensen die ook een Participatiekoor wilden oprichten. Inmiddels zijn er drie koren bijgekomen. In Bergen (nh), Midden Delfland en Gooi- en Vechtstreek. De komende tweeënhalf jaar breiden we uit naar twaalf koren. Elk koor wordt begeleid vanuit het projectbureau. Wij verzorgen artistieke programma’s, trainingen, handboeken en de productieplanning. Verder zijn de koren zelfstandig. Wie een koor wil oprichten, kan zich melden via de website.’

Financiering

‘We hebben 330.000 euro subsidie gekregen van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Dat is zo’n veertig procent van onze totaalbegroting voor de komende tweeënhalf jaar. Deze subsidie is bedoeld om de methodiek verder te ontwikkelen en om meer koren uit te rollen. Op termijn moeten we zelfstandig worden en zijn er andere geldstromen nodig. Daarbij denken we aan de Wet Langdurige Zorg en aan zorgverzekeraars. Als we kunnen aantonen dat mensen met dementie minder zorg nodig hebben dankzij ons koor als interventie, zie ik mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan minder zorgkosten omdat er minder druk is op mantelzorgers, er minder thuiszorg nodig is of dat mensen later naar een verpleeghuis kunnen.’

Effect

‘Onze koorleden ervaren positieve effecten, zowel de mensen met als zonder dementie. De eerste groep ervaart een positief effect op hun welzijn en gezondheid. De tweede ervaart zingeving. Als je iets voor een ander betekent, doe je ertoe.’

Meer informatie

Wil je meer informatie over het Participatiekoor, bekijk dan hun website.

Heb je een vraag of idee over kunst en ouderen? Aarzel niet om te mailen met ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl van het LKCA. Zij hebben veel informatie en denken graag met je mee.