Kunst in zorgopleidingen: waardevol instrument voor betere zorgprofessionals

‘Kunst en cultuur verdienen een plek in zorgopleidingen,’ stelt Stanske Lomans van de hbo-opleiding Verpleegkunde. ‘Door kunstdisciplines, zoals muziek, drama of schilderkunst, leer je de wereld van een ander beter begrijpen. Dat is heel waardevol in de zorg.’

Vanuit haar liefde voor de kunsten – ze is opgeleid als theaterdocent - en haar affiniteit met de verschillende domeinen startte Stanske Lomans vanuit de opleiding Verpleegkunde van de Hogeschool Utrecht (HU) een project in wijkcultuurhuis Het Wilde Westen. Ze begeleidt studenten Verpleegkunde die afstuderen op het thema Kunst en Gezondheid. ‘Hierin werken we samen met andere opleidingen van de HU: Social Work, de Hogeschool voor de Kunsten en University of the Arts (ArtEZ).’ 

Thuiszorg 

Een van de deelnemende studenten, Fien Londonck - Sluyk, onderzocht hoe kunstzinnige activiteiten bij Het Wilde Westen bijdragen aan de kwaliteit van leven van ouderen en hoe de thuiszorg betrokken kan worden bij het toegankelijk maken van die activiteiten. ‘Kunst heeft een positieve invloed op de kwaliteit van leven. Ouderen ontmoeten elkaar en verruimen hun blik,’ stelt Londonck - Sluyk in haar scriptie. ‘Kunst verbindt met de buitenwereld, zorgt voor eigen regie en plezier.’

Ze adviseert om vooral door te gaan met de kunstactiviteiten omdat ze voor ouderen van grote waarde zijn. Ook pleit ze voor een betere samenwerking met de thuiszorg in de wijk. Zij komen immers achter de voordeur bij ouderen die Het Wilde Westen zelf moeilijk kan bereiken, terwijl die ouderen wel baat kunnen hebben bij de kunstactiviteiten van Het Wilde Westen. Het Wilde Westen staat hier positief tegenover en wil de thuiszorg uitnodigen om te komen kijken, en – liever nog - mee te doen aan de activiteiten. Dit versterkt de relatie en bovendien ervaren thuiszorgmedewerkers het effect van actief zijn in de kunsten dan zelf.

Kunst en cultuur tegen eenzaamheid

Gijs de Leeuw studeerde af op kunst en cultuur tegen eenzaamheid bij ouderen. Hij onderzocht hoe ouderen baat hebben bij cultuurparticipatie om eenzaamheid te voorkomen. Ook richtte hij zich op het bereiken van deze ouderen. ‘Eenzaamheid heeft een negatief effect op het welbevinden van ouderen. Dat kan leiden tot verwaarlozing, sociaal isolement en andere factoren die een slechte invloed hebben op de gezondheid. Uiteindelijk kan dit leiden tot hogere zorgkosten,’ stelt De Leeuw. Uit zijn onderzoek blijkt dat ouderen een positief effect ervaren op het bijwonen van kunst- en culturele bijeenkomsten. Dit vergroot hun positieve gezondheid en het stimuleert het leggen van sociale contacten.

Danspark 

‘Het mooie is dat beide studenten hebben geparticipeerd aan activiteiten van Het Wilde Westen,’ stelt Lomans. ‘Zoals aan Danspark, een activiteit voor mensen met een chronische bewegingsbeperking, zoals Parkinson of MS. Deze mensen dansen en bewegen met elkaar en dat geeft hun zelfvertrouwen een boost. Het gaat even om wat ze wél kunnen, om plezier en ontspanning. Dat is anders dan bij de fysiotherapeut. Ze voelen zich even geen patiënt. Het is cruciaal om je onder te dompelen in kunst, ook als zorgverlener. Het gaat om het beleven van kunst, meer dan om wat het moet opleveren. Zo leren mensen elkaar op een andere manier kennen en kijken ze met nieuwe ogen naar elkaar.’  

Tips voor zorgopleidingen  

‘Ik adviseer zorgopleidingen om ruimte te maken voor kunst en cultuur. Het is belangrijk dat studenten dat zelf ervaren als toekomstig professional. Het effect is groot. Studenten ontwikkelen hun creativiteit, het geeft plezier en ze ervaren verbinding in de samenwerking met ouderen, andere studenten en professionals.’ 

Autonomie 

‘Veel ouderen verliezen hun autonomie. Het leven ontglipt hen en dat is vaak moeilijk te accepteren. Kunst kan helpen om eigenaarschap terug te geven aan ouderen. Het gaat erom wat zíj willen maken en wat zíj mooi vinden. Daarom is verbinding tussen het zorgdomein en kunst en cultuur zo belangrijk, juist al tijdens de opleiding.’ 

De in dit artikel genoemde scripties zijn op te vragen via de website van Het Wilde Westen.

Heb je een vraag of idee over kunst en ouderen? Aarzel niet om te mailen met ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl van het LKCA. Zij hebben veel informatie en denken graag met je mee.