Kunstenaar Hein Walter over hoe ouderen floreren dankzij kunst

Elke dag zet Hein Walter zijn kunst in om ouderen een beter leven te geven. Sinds 2011 heeft hij zelfs zijn atelier ín een woonzorgcentrum.

‘Sjaan bloeide op en maakte prachtig werk’

‘Zorgkunstenaar noem ik mezelf, omdat ik mijn talenten inzet om de talenten van ouderen te ontwikkelen. Neem het project Biografische Sprookjes. Hiervoor ging ik met kinderen op bezoek bij ouderen. Zij vertelden mij hun levensverhaal. Ik schreef daar een sprookje van en de kinderen maakten er tekeningen bij. De ouderen hebben de sprookjes voorgelezen in de klas. Later zijn ze gebundeld tot een sprookjesboek. De teksten en tekeningen zijn tentoongesteld in de zorginstelling. Dat maakt mensen trots, maar ook hun familie. En er ontstaan nieuwe vriendschappen. Mensen gaan samen koffiedrinken, spelletjes doen en televisiekijken. Dit verkleint de eenzaamheid. Ook dat is een mooi effect.’  

Atelier in woonzorgcentrum

‘Ik was op zoek naar een atelier. Daar wilde ik een dag per week kunst maken met ouderen. Ik benaderde een paar woonzorgcentra in Almere. Archipel reageerde positief. De directeur zei: 'Kom maar naar Archipel, dan krijg je hier een atelier. In ruil maak jij een dag per week kunst met onze ouderen.' Deze ruildienst gaat al tien jaar goed.’ 

Zoete inval

Overal in mijn atelier hangen schilderijen, staan dozen en liggen materialen. Er staat klassieke muziek op. Dat maakt de sfeer zó anders dan in de rest van het woonzorgcentrum. Het is een soort oase waar mensen ontspannen. Er zijn veel ramen. Daardoor kan ik naar buiten kijken, maar de buitenwereld kan ook naar binnen kijken. Bewoners lopen binnen, ouderen komen tekenen en er komen mensen van buiten. De burgemeester, wethouders en andere kunstenaars. Ze zijn allemaal al geweest.’

Financiering

‘Behalve een atelier, had ik ook een inkomen nodig. Na wat onderzoek ontdekte ik een wereld aan subsidies; fondsen die het leven van ouderen willen verbeteren, zoals Fonds Sluyterman Van Loo, Fonds RCOAK, ZonMw, Fonds voor Cultuurparticipatie en het Oranje Fonds. Er is zoveel geld in de wereld, maar je moet het weten te vinden. Dat kost tijd en moeite, maar laat je niet ontmoedigen. Ik ben er inmiddels handig in. Zo word ik voor het project Natuurkunstpark betaald voor mijn poëzie, maar ook voor de publiciteit die ik verzorg. Op deze manier bouw ik een inkomen op. Niet elke subsidieaanvraag lukt. Zo’n zestig procent is succesvol. Daarnaast draagt Archipel soms bij aan projecten. Dat kan 2500 euro zijn, maar ook 30.000; afhankelijk van hoe groot het project is en hoeveel geld er is. Dat is elk jaar afwachten. Archipel laat zo zien dat zorgkunst meerwaarde heeft. Bewoners hebben er plezier in en hun familie ziet dat.’ 

Effect van kunst op ouderen

‘Ik werk met kwetsbare ouderen. Ongeveer de helft van hen heeft dementie. Deze mensen zijn vaak onbevangen, net als kunstenaars. Dat maakt hen vatbaar voor kunst. Kunst is echt. Dat voelen mensen en dat geeft eigenwaarde. Neem Sjaan. Ze had dementie en was extreem boos dat haar kinderen haar naar Archipel hadden gebracht. Ze wilde absoluut niet naar mijn atelier komen. Toch wist een verpleegkundige haar over te halen. Ik liet haar tekenen en nam haar mee naar musea en naar andere kunstenaars. Uiteindelijk bloeide ze op en maakte ze prachtig werk. Sjaan was een ander mens geworden. Ze genoot van de tijd die ze nog had.’

Trots

‘Als ik met iemand werk, vergeet ik de rest van de wereld. Iemand is dan even niet dement. Je waardeert elkaar om wie je bent. Kunst maakt trots, mensen vinden diepgang in zichzelf. Er is tijd en aandacht. Dat zie je terug in hun kunst, net als de samenwerking met een kunstenaar. Mensen maken iets wat wezenlijk goed is.’ 

Voordelen voor tehuizen 

‘Woonzorgcentra laten de buitenwereld graag zien waar ze mee bezig zijn, maar ze weten niet altijd hoe. Kunst kan daarbij helpen. Door een kunstenaar in huis te halen, kun je in de pers komen. Waar we naar toe moeten, is dat zorginstellingen creatieve centra worden. Dat mensen erheen gaan omdat er een concert is, of een expositie, en niet alleen omdat hun moeder daar woont.’ 

Covid-19

‘Corona gooide roet in het eten. Op 19 maart gingen alle deuren van zorginstellingen op slot. Ik mocht nog wel in mijn atelier, maar geen mensen meer ontvangen. Dan moet je creatief zijn. Ik werk nu aan kunstprojecten via een tentje. Dat is bereikbaar via de tuin en het komt uit in de activiteitenruimte. Dankzij doorzichtige schermen kan ik de ouderen zien en kunnen we met elkaar praten, maar we kunnen elkaar niet aanraken. Toch is het lastig dat we geen echt contact hebben. Ik hoop dat ik snel mensen mag ontvangen in mijn atelier. Er passen er makkelijk zes in, op gepaste afstand.’ 

Meer informatie: neem contact op met Ingrid Smit van LKCA, 030 7115117 of via mail ingridsmit@lkca.nl