Cultuur met sociale impact: Ambitieus Arts & Health Center in Tilburg

Cultuur kan bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen. Daarom richt de gemeente Tilburg zich meer en meer op cultuur met sociale impact. De ambities van Marcelle Hendrickx, wethouder Cultuur, zijn daarbij groot. Ze werkt aan het eerste Arts & Health Center van Nederland.

Stoute schoenen

‘Tilburg heeft mooie cultuurprojecten met sociale impact. Zo is er 'Stoute schoenen', een organisatie van professionele kunstenaars die kunst- en cultuurprogramma’s organiseert voor lokale ouderen. De kunstenaars dagen hen uit om hun talenten te ontwikkelen in disciplines als taal, theater, dicht- en beeldende kunst. Het resultaat maken we zichtbaar voor de stad, bijvoorbeeld met een tentoonstelling of theatervoorstelling in een zorginstelling. Door te participeren in culturele activiteiten voelen ouderen zich minder eenzaam, verbetert hun gezondheid en kunnen ze zich tot op hoge leeftijd ontplooien.’

Cultuur met sociale impact

‘Tilburg kent meer voorbeelden van culturele projecten met sociale impact, die daarbij op internationaal niveau opereren. Allereerst is er celliste Jacqueline Hamelink. Zij laat met haar Bachkliniek mensen zich beter voelen met muziek-op-maat van Bach. Daarnaast kennen we Andrew Greenwood, een Britse balletmeester die het bewegingsprogramma Switch2Move heeft ontwikkeld. Dat werkt bijna als een medicijn voor mensen met aandoeningen als dementie, Parkinson of MS. Dans draagt bij aan hun welzijn, gezondheid en geluk. Greenwood werkt samen met neuropsycholoog Erik Scherder, het ETZ-ziekenhuis in Tilburg en het Catharinaziekenhuis Eindhoven. Tot slot werkt de Braziliaanse Guilherme Miotto in Tilburg Noord - een wijk met bovengemiddeld veel ondermijnende criminaliteit - met jongeren om hen met dans en beweging aan de goede kant van de samenleving te houden, of te krijgen.’

Cultuur in verbinding: Arts & Health Center

‘Uit onderzoek weten we dat cultuur positieve effecten heeft op welzijn en gezondheid, ook bij kwetsbare mensen. Maar ondanks alle bewijzen, lieten we kunst en cultuur in het sociale domein meestal over aan individuele kunstenaars. De gemeente stimuleert en subsidieert hen, maar we willen ook dat ze een netwerk vormen.

Daarom vragen we in het cultuurplan 2021 – 2024 aandacht voor de relatie tussen cultuur en het sociale domein onder de noemer 'Cultuur in Verbinding'. De focus ligt daarbij op cultuur met sociale impact. Dan moet je niet denken aan dikke plannen, maar aan actiegericht beleid. Tilburg heeft de ambitie om het eerste Arts & Health Center van Nederland op te richten. We starten als netwerkorganisatie waarbij we het sociale domein bedienen vanuit verschillende culturele locaties in de stad. Stapsgewijs werken we toe naar een fysiek centrum. De betrokken kunstenaars en partijen kunnen zo van elkaar leren en elkaar versterken. Er zijn al mooie voorbeelden. Zo werken 'Stoute Schoenen' en Andrew Greenwood samen met kamerorkest 'Kamerata Zuid' aan een kerstprogramma voor ouderen en voor mensen die eenzaam zijn. Door de diverse kennis te verzamelen, komen we tot verbinding en een breder verhaal. En door de verbinding tussen de domeinen, werken we als team Cultuur nu veel intensiever samen met onze collega’s van team Sociaal.’

Rol gemeente

‘Bij het maken van beleid, hanteert Tilburg het credo 'samen en dichtbij. Als je de burger betrekt en aan zet brengt, moet je als overheid ook durven loslaten en zaken aan de stad overlaten. De gemeente heeft daarbij verschillende rollen. Ze kan regisseren, stimuleren, verbinden, aanjagen, faciliteren, subsidiëren en een podium geven. Maar we bemoeien ons liever niet met de inhoud. Bij elke organisatie met wie we in contact komen, gaan we vooraf in gesprek. “Waar heb je behoefte aan?” vragen we. Daardoor ontstaat er een dialoog.

Ook voor het Arts & Health Center hebben we de betrokken partijen gevraagd hoe zij het zien. Ze gaven in een manifest aan dat ze behoefte hebben aan onderzoek. Daarbij vroegen ze om hulp aan de gemeente. Wij leggen dan de verbinding met kennisinstituten in de stad, zoals Fontys Hogescholen en Tranzo, het wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn van Tilburg University. Zij kunnen breder onderzoek doen dan individuele kunstenaars. Bovendien ontstaat zo bewijskracht voor cultuur met sociale impact. Daarnaast kunnen we helpen in financiële zin.’

Hefboom

‘Cultuurparticipatie gaat over veel meer dan leuke en interessante dingen doen. Het kan de hefboom zijn waarbij je aan de voorkant investeert om aan de achterkant zaken voor elkaar te krijgen voor de stad en haar burgers. Als we dit op orde hebben, hebben we gezondere en gelukkigere burgers tegen minder kosten.’

Heb je een vraag of idee over kunst en ouderen? Aarzel niet om te mailen met ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl van het LKCA. Zij hebben veel informatie en denken graag met je mee.