10 tips voor zorgverleners: Samen beslissen met ouderen en hun naasten

Om de wederzijdse betrokkenheid tussen de verzorgde en de zorgverleners te vergroten, is het belangrijk om samen te beslissen. In dit artikel lees je 10 tips voor zorgverleners om samen te beslissen met ouderen en hun naasten. Lees de tips en implementeer ze direct!

Dé 10 tips voor zorgverleners om samen te beslissen met ouderen en hun naasten:

1. Vraag naar eerder vastgelegde wensen

Wanneer oudere mensen acuut in het ziekenhuis worden opgenomen, zijn ze vaak erg ziek. Het is dan moeilijk om rustig te bespreken wat zij belangrijk vinden en wat hun voorkeuren en wensen zijn. Vraag of er al eerder wensen en voorkeuren zijn besproken en vastgelegd. Bijvoorbeeld met de partner, een andere belangrijke naaste of met de huisarts. 

2. Benadruk het belang van iemand meenemen

Geef aan dat het altijd mogelijk en vaak verstandig is om iemand mee te nemen naar een gesprek met een zorgverlener. Een naaste kan de oudere patiënt bijstaan tijdens het gesprek, helpen dingen uit te leggen aan de zorgverlener, of de patiënt helpen de zorgverlener beter te begrijpen. Ook weet een naaste meestal ook wat de oudere patiënt belangrijk vindt en graag zou willen. Een naaste kan ook helpen om dat te verwoorden als de oudere patiënt dat zelf moeilijk vindt.

3. Vraag wat de patiënt het belangrijkste vindt

Vraag wat de oudere patiënt met je wil bespreken. Veel mensen die ouder zijn, hebben meerdere gezondheidsklachten. Wat vindt de patiënt zelf het belangrijkste? Uit onderzoek blijkt dat patiënten en zorgverleners niet altijd hetzelfde denken over wat het belangrijkste is. Zorgverleners denken bijvoorbeeld vaak dat pijnbestrijding het belangrijkste is, maar voor oudere patiënten blijkt zelfstandig functioneren vaak het belangrijkste te zijn.

4. Bespreek verwachtingen van patiënt

Bespreek wat de patiënt hoopt dat de behandeling oplevert. Voor veel ouderen is het belangrijk dat zij zich fit voelen, zelfstandig blijven, sociale contacten kunnen onderhouden en de dingen doen die ze graag willen doen. 

5. Vraag naar de persoonlijke situatie 

Nodig patiënten expliciet uit om informatie te delen met de zorgverlener over hun persoonlijke situatie . Oudere patiënten zijn soms geneigd te denken: ‘Ik zeg maar niets, want de zorgverlener heeft ervoor gestudeerd’. Maar zorgverleners hebben juist informatie van de patiënt nodig over wat voor hen belangrijk is en wat ze zouden willen. Dit helpt de zorgverlener om behandelmogelijkheden voor te leggen die goed passen bij iemands persoonlijke wensen en voorkeuren.

6. Benoem de mogelijkheid van bedenktijd

Geef aan dat het meestal mogelijk is om bedenktijd te nemen voor een beslissing. Als de situatie niet acuut is, is er meestal wel even tijd om over beslissingen na te denken. Bespreek dat het heel normaal is als patiënten nog even met hun naaste of met anderen in hun omgeving willen praten om hun gedachten op een rij te zetten over een belangrijke beslissing. Benoem de mogelijkheid om een extra afspraak te maken.

7. Communiceer op maat! 

Ouderen hebben vaak meer tijd nodig om informatie te verwerken en gezondheidsvaardigheden tussen ouderen kunnen sterk verschillen. Om snel inzicht te krijgen in de gezondheidsvaardigheden van de patiënt kun je bijvoorbeeld de vraag stellen: ‘Hoe vaak heeft u hulp nodig bij het lezen van de gebruiksaanwijzing van een medicijn?’ Bij de antwoorden ‘soms’, ‘vaak’ of ‘altijd’ is dit een indicatie van laaggeletterdheid. Je kunt de patiënt ook vragen te vertellen wat er afgesproken is, zodat je zeker weet dat je het goed hebt uitgelegd en dat de patiënt het begrepen heeft (de Teach-back methode).  

8. Bied hulpmiddelen aan als voorbereiding op gesprek

Bied ouderen eventueel een hulpmiddel aan om zich voor te bereiden op het gesprek met de zorgverlener. Er zijn bijvoorbeeld verschillende vragenlijsten die ouderen kunnen invullen om de zorgverlener een overzicht te geven van hoe het met hen gaat (mijnkwaliteitvanleven.nl, watertoedoet.nl, de PROM TOPICS-SF). 

9. Bevorder samenwerking in ouderenzorg

Bij ouderen met multimorbiditeit zijn vaak meerdere zorgverleners betrokken, vaak in meerdere settingen (1e lijn, 2e lijn). Overzicht, coördinatie en afstemming zijn dan een grote uitdaging, zowel voor zorgverleners als voor ouderen zelf. Bevorder in jullie regio de onderlinge samenwerking in de ouderenzorg! 

10. Gebruik het gespreksmodel  ‘Samen beslissen met kwetsbare ouderen’

De laatste, maar misschien wel de belangrijkste tip. Het gespreksmodel ‘Samen beslissen met kwetsbare ouderen’ beschrijft in 6 stappen hoe je samen met oudere patiënten en hun naasten kunt beslissen over behandeling en/of zorg. 

Meer informatie

• 8 tips voor ouderen om samen te beslissen met zorgverleners
• 8 tips voor mantelzorgers bij een bezoek aan de arts (zie Download)
• Meer over 'Samen beslissen' voor zorgverleners op Zorg voor Beter