Directeur ouderenzorg haalt kunstenaar letterlijk in huis

Als ik een kunstenaar in huis haal, volgt de kunst vanzelf, dacht Rob Kusters, directeur Intramurale Ouderenzorg bij Zorggroep Almere. Dus bood hij Hein Walter een atelier aan onder het dak van woonzorgcentrum de Archipel. Hein vertelde hierover eerder in deze nieuwsbrief. Nu het verhaal vanuit de directie.

‘Kunst in huis is te waardevol om te laten lopen’

‘Altijd thuis is onze visie. Kunst draagt daaraan bij. Veel mensen gaan naar de bioscoop of een museum. Voor mensen in een woonzorginstelling is dat lastig. Daarom haal ik kunst in huis. Dat draagt bij aan thuis zijn.’ 

Atelier in huis

‘Ik ken Hein vanuit de cliëntenraad van Stichting de Archipel. Toen hij een atelier zocht, zei ik: “Als je twee dagen per week kunst maakt met onze bewoners, krijg je een ruimte bij ons.” Dat was tien jaar geleden. Hein werkt vooral met mensen met dementie. Hij laat hen tekenen, dichten, schilderen en fotograferen. Het mooie is dat kunst zo voor verbinding zorgt; tussen bewoners tijdens het maken van de kunstwerken en tussen bewoners en bezoekers tijdens de expositie ervan. Mensen praten erover.’ 

Zwaan kleef aan  

‘We begonnen met één kunstenaar. Nu heeft Hein zes kunstenaars om zich heen verzameld die actief zijn in onze woonzorgcentra. De een fotografeert met hen, de ander laat ze schilderen. Beeldende kunst, podiumkunst. Alles kan.’

Effect 

‘Het effect van kunst is lastig te kwalificeren. Je kunt het niet uitdrukken in bijvoorbeeld minder medicatie. Voor mij telt dat mensen zinvol bezig zijn, plezier hebben en dat de kunst hen trots maakt. Naarmate onze bewoners langer kunst maken, ontwikkelen ze zich hierin. Dat raakt mij, maar ook hun familie die ziet dat hun familielid, dat in alles achteruitgaat, plotseling groei laat zien bij het maken van kunst. Kunst spreekt hen aan op iets wat ze wél kunnen. Ik raad alle woonzorgcentra aan om kunst- en cultuuractiviteiten in huis te halen.’ 

Kunst versus activiteiten

‘De kunst van Hein botste in het begin soms met onze activiteitenbegeleiders die dat ook dachten te kunnen. Maar kunst gaat verder en dieper. Het is lastig uitleggen, maar het spreekt de diepere laag van onze bewoners aan. Wat ze maken komt écht uit henzelf. Inmiddels zien de activiteitenbegeleiders dat ook en nu versterken ze elkaar. Dat ging heel organisch. Het had alleen wat tijd nodig. Als Hein een doek ophangt in de tuin om ouderen en jongeren samen te laten schilderen, organiseren de activiteitenbegeleiders bijvoorbeeld een barbecue. Zo haal je mensen van buiten naar binnen en ontstaat weer meer verbinding.’ 

Contact met de wijk

‘Als woonzorgcentrum heb je een rol in de wijk. Daar wonen ouderen die soms ook meedoen aan activiteiten in huis. Bij de Archipel regelt Hein dat. Hij kent veel mensen in de wijk en hij heeft een groot netwerk. Soms organiseert hij een excursie en gaat hij met een groepje (wijk)bewoners naar een andere kunstenaar. Dan regelt hij ook het busje. Dat is een tip voor andere woonzorgcentra: haal iemand in huis die verbinding zoekt, met bewoners, en in de wijk.’

Kosten

‘Als je een kunstenaar gratis een atelier aanbiedt, mis je als woonzorginstelling huur, maar omdat de kunstenaar met de bewoners werkt, bespaart dat ook personeelskosten. Wat ook helpt is het aanvragen van subsidies bij de gemeente of andere partijen. Bespreek vooraf of de kunstenaar dat wil doen. Natuurlijk moet je als woonzorgcentrum ook bijdragen, maar het hoeft helemaal niet duur te zijn.’ 

COVID-19

‘Tijdens de coronacrisis stond het atelier leeg. Dat was een hard gelag voor onze bewoners. Nu zijn ze weer begonnen met het maken van kunst, natuurlijk strikt binnen de regels. Waar het atelier voorheen gezellig vol was, handhaven we nu 1,5 meter. We doen er alles aan om het virus buiten de deur te houden.’ 

Tips

‘Mijn advies aan directeuren van woonzorginstellingen: zoek een kunstenaar die wil samenwerken. Die zijn er in iedere stad en dorp. Iedere woonzorginstelling is onderdeel van een wijk. Er zijn overal uitingen van kunstenaars die je kunt benaderen. Werk daarna aan intern draagvlak. Ga in gesprek met de activiteitenbegeleiders, de cliëntenraad en mensen uit de zorg. Laat hen, samen met de kunstenaar, de mogelijkheden verkennen. Hier is geen draaiboek voor. Mijn belangrijkste tip: begin gewoon en ervaar het. Dan raak je vanzelf overtuigd van de enorme meerwaarde van kunst in een woonzorgcentrum. Als Hein stopt, ga ik onmiddellijk op zoek naar een 2.0-versie. Kunst in huis is te waardevol om te laten lopen.’ 

In de nieuwsbrief van juni stond een blog over Hein Walter en zijn visie op kunst, ouderen en zijn atelier in de Archipel. Lees de blog over Hein Walter. 

Voor meer informatie over kunst en ouderen kun je contact opnemen met LKCA, ingridsmit@lkca.nl of met angelavandijk@lkca.nl. Ook voor specifieke vragen aan Rob Kusters kun je bij hen terecht.